De bibliotheek van Babel
In het verhaal ‘De bibliotheek van Babel’ (1941) beschrijft de Argentijnse schrijver en filosoof Jorge Luis Borges het heelal (“Anderen noemen het de bibliotheek,” laat Borges weten).
Dit universum bestaat uit een oneindig aantal zeshoekige ruimten, omgeven door lage balustraden. Bij iedere muur van de zeshoek horen vijf boekenplanken. Op iedere boekenplank staan tweeëndertig boeken van een eenvormig formaat; ieder boek bestaat uit vierhonderdtien bladzijden waarop regels van tachtig zwarte letters staan. De bibliotheek bevat alle mogelijke combinaties van de zesentwintig letters van ons alfabet. Het grootste deel van de boeken bevat een onbegrijpelijke kluwen van letters, maar ergens in deze bibliotheek moet de lettercombinatie te vinden zijn die precies de tekst van Nooit meer slapen van Willem Frederik Hermans weergeeft of de tekst van de verloren werken van Tacitus. Ook een oude HTF-studiegids en de tekst van een toekomstige weekfolder van de HEMA staan ergens opgeslagen. Borges’ verhaal maakt duidelijk dat de bibliotheek geen enkele waarde voor ons heeft. Het enorme aantal ongeordende lettercombinaties maakt alle informatie volkomen nutteloos. De kans op het vinden van gewenste informatie is immers oneindig klein.
'Geïnspireerd door deze bibliotheek maakte Jonathan Basil een algoritme dat ‘boeken’ genereert uit alle mogelijke combinaties van de zesentwintig letters. Op de website libraryofbabel.info kun je nu een kijkje nemen in de boeken van Borges’ fictieve bibliotheek. Als je de tekst van deze column (of een andere tekst) invoert, dan zal het algoritme de plaats van het boek vinden. Veel nieuwe kennis zul je er niet mee opdoen. Je vindt immers alleen kennis die je al hebt. De verloren teksten van Tacitus zul je niet vinden omdat je die niet kent. Het lijkt tegenwoordig heel simpel om kennis te verwerven. Internet is een oneindige kennisbron. Je hoeft maar even op je device te googelen en alle kennis uit de hele wereld staat tot je beschikking. Als we niet zelf een ordening aanbrengen, zal de ongestructureerde oneindigheid ervan internet tot een bibliotheek van Babel maken. Omringd door ongeordende informatie zullen we als een vlieg in een vliegenglas verdwalen.
Volgens Wittgenstein moet de filosofie de vlieg “de weg wijzen uit het vliegenglas”. Filosofen zijn niet op zoek naar door toevallige lettercombinaties gevormde teksten in een oneindig bibliotheek, maar proberen werkelijke kennis te vergaren. Ze proberen teksten of situaties te doorgronden en te ordenen. Ze interpreteren en voegen een nieuw perspectief toe. Niet internet, maar de filosoof zal ons een uitweg uit onze problemen moeten wijzen.
Arend Steunenberg
Arend studeerde slavistiek aan de Universiteit van Amsterdam met als hoofdvak Russisch en als bijvak Tjechisch. Hij studeerde een jaar Russisch aan de universiteit van St. Petersburg en heeft o.a. onderwijsprojecten begeleid in Bulgarije.
