Thuiskomen in Hillywood

Tien jaar geleden doolde ik voor het eerst door de straten van Hilversum. Na tien jaar Utrecht was het tijd voor een nieuwe stap. Dichter bij de natuur en naar een overzichtelijkere gemeenschap dan die van de grote stad. Ik wandelde door de kleine straatjes rond het schattige huisje dat te koop stond. Een arbeidersbuurt, dat kon je zien aan de manier waarop de huizen ooit gebouwd waren: niet groot en dicht op elkaar. Verbeeldde ik het me nou of keken alle mensen door hun ramen me totaal bevreemd aan? Konden ze aan me zien dat ik hier niet thuis hoorde? Was ik een soort indringer? Het voelde in ieder geval wel zo. En ook al was het huisje enig en betaalbaar, ik begon te twijfelen of ik in Hilversum wel op mijn plek zou zijn. Ik had verwacht dat ik me juist meer thuis zou gaan voelen in een kleine gemeenschap, waarin je minder wegvalt. Hoe kon het dan, terwijl ik hier direct méér gezien werd dan in het anonieme Utrecht, dat ik me juist mínder thuis leek te voelen?


Juiste pad
Wanneer kunnen we de plek waar we wonen ons ‘thuis’ noemen Voel je dat meteen of gaat hier tijd overheen? Zijn het de mensen of juist de gebouwen en de omgeving? Hoe wéét je nou of je thuis bent?

Die melodie… ze zit in mijn hoofd. Toch krijg ik haar maar niet in mijn vingers. En dat moet. Ik moet deze melodie kunnen spelen. Ik ben verdorie pianist. Waarom lukt me dat niet? De muren om me heen, ze lijken te wankelen. Was ik hier niet al eerder? Deze kleine stad... is als een doolhof, die stiekem steeds zijn gangen verplaatst.

In onze musical staat de zoektocht van een jongeman centraal. Als muzikant zoekt hij naarstig naar succes, maar raakt letterlijk en figuurlijk de weg kwijt. De ontmoetingen met inwoners uit het verleden - zij die eerder op deze grond stonden en hier hun leven leefden - brengen hem terug op het juiste pad.


DNA van Hilversum
Al zes eeuwen lang wonen op deze plek mensen bij elkaar. Van een aantal hier gevestigde schapenboeren op de hei groeide het uit naar een dorp, dat geleidelijk uitdijde tot een stad. En al wonen er nu minder mensen dan in de jaren zestig van de vorige eeuw, sinds 1995 groeit het inwonersaantal weer gestaag. Inmiddels staat de teller op ruim 93000. Blijkbaar willen mensen hier graag wonen. Als we willen weten wat de drijfveren zijn van onze muzikant om hier zijn plek te vinden, dan zoeken we ook naar het antwoord op de vraag waarom hij hier zou willen wonen en wat Hilversum nou Hilversum maakt.

Deze plek ligt gunstig, zo tussen Amsterdam en Utrecht in. Er is veel reuring en werkgelegenheid in de buurt. Er is een enorme diversiteit aan gebouwen, veel historie en de plek wordt omringd door hei. Die hei vormt een natuurlijke grens en is dankzij architect Dudok nog altijd beschermd gebied. Uitbreiden buiten die cirkel is dankzij hem niet mogelijk. Veranderen binnen de cirkel wel. En dat deed Hilversum de laatste 100 jaar. Na de oorlog zijn er ontzettend veel panden gesloopt. Er verrezen flats, appartementencomplexen, winkelcentra als de Hilvertshof. De tijden veranderden en Hilversum moest mee in de vaart der volkeren. En dit was niet zelden tegen het zere been van haar inwoners. Toen én nu. En al wordt tegenwoordig beter gekeken naar hoe oud en nieuw in elkaar kunnen overvloeien, nog altijd is er veel discussie over wat wel en niet gebouwd of gesloopt moet worden. De invloed hiervan op de inwoners is onderdeel van het DNA van Hilversum.


Gezicht van de stad
De barvrouw zegt dat dit café hier al jaren zit. De stoffige tapijtjes op de tafels verraden hun ouderdom. Ik ben hier nog nooit geweest. Waarom mag hier binnen gerookt worden? Ik krijg het benauwd. Maar ik zit in ieder geval. Mijn handen omklemmen de rand van de bar. Ook het draaien is gestopt. Misschien dat het me zo lukt een slok van het bier te nemen. Naast me zit een erfgooier. Zo noemt hij zich. Hij zegt dat zijn schapen hier voor de deur staan. Ja, gewoon hier midden in het centrum. Ik denk dat hij uit z’n nek lult en zou het wel willen gaan checken, maar ik ben bang dat als ik opsta de hele boel alsnog in elkaar flikkert.

De vele protesten tegen de sloop en nieuwbouw door de jaren heen maken zichtbaar dat bewoners zich aan bebouwing hechten. Of wellicht duiden de protesten erop dat mensen slecht tegen verandering kunnen. Maar bebouwing kan een dorp of stad wel degelijk een identiteit geven. We noemen de rand van de stad niet voor niets een ‘aangezicht’. Als de bebouwing het gezicht van de stad vormt, is de vertrouwdheid hiervan van invloed op de vraag of je je er thuis voelt. En wanneer dat gezicht verbouwd wordt, zet dat logischerwijs de vertrouwdheid op losse schroeven.


Mediapark
Als ik bij de makelaar ben geweest, voel ik spanning. Zojuist heb ik het koopcontract getekend. Maar eigenlijk weet ik het nog steeds niet zeker. De angst slaat me om het hart. Wat kom ik hier doen? Moet ik niet gewoon in Utrecht blijven? Ik heb nog drie dagen bedenktijd. Nog drie dagen om dit contract weer te laten ontbinden.

“Het is niet de wereld die wankelt. Alles daarop verandert, altijd,” zegt de wat zonderlinge figuur die zojuist naast me is aangeschoven. Ik had hem al eerder hier in het café zien rondscharrelen. Hij lijkt me dakloos. Zo ruikt hij ook. Maar niemand lijkt daarvan op te kijken. Hij begint te lachen en op datzelfde moment beginnen de décorstukken uit elkaar te vallen. “De kroeg wordt gesloopt!” roept hij. “Maar vergeet niet: de grond waarop hij staat, blijft. Het is het fundament waarop al het andere voortbouwt.” “Dus?” roep ik terug. En terwijl ook hij steeds verder uit mijn zicht verdwijnt, hoor ik nog net: “Jij staat op dit fundament. De vraag is niet waarom de muren wankelen. De vraag is wat jij op deze grond komt neerzetten!”

Daar waar Hilversum zich vanaf de 19e eeuw sterk verbond met industrie, komen daar vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw de media steeds meer voor in de plaats. Dankzij burgemeester Boot vestigt het Mediapark zich hier. En met de komst van de media wordt zien en gezien worden belangrijker. De radio en televisie brengen een verlangen naar roem en succes met zich mee. Het haalt andere mensen naar de stad en er wordt anders naar de stad gekeken. Hilversum wordt gekscherend Hillywood genoemd: niet voor niets de (werk)titel van onze musical.


Wederkerige connectie
Zien en gezien worden. Het is in een andere betekenis een basis voor een gemeenschap. Want ja, gebouwen bepalen het aangezicht van een plek en mensen zullen zich vertrouwd voelen met hun omgeving zoals deze bebouwd is. Maar veel meer nog wordt een gemeente gevormd door de mensen die er wonen en de interactie die tussen hen bestaat. En die interactie zit niet in de roem, die ervoor zorgt dat veel mensen naar jou willen kijken.

In onze musical zoekt de muzikant naar een dergelijk succes. Om zich van betekenis te voelen. Maar het werkt niet voor een gemeenschap als een deel van de mensen in de zaal zit en alleen mag kijken naar anderen die op het toneel staan. Dat is alsof in mijn eigen verhaal iemand mij alleen aankijkt vanachter een raam. Het gaat om een wederkerige connectie. De stad zelf is het toneel waarop iedereen meespeelt. Jij ziet de ander en de ander ziet jou. En het is de vraag, zoals de zonderlinge zwerver roept, wat jij er vervolgens komt brengen.


Groter geheel
Een thuis is iets wat je zelf realiseert in connectie met je omgeving. Hoezeer een plek, een woonplaats, de plaats wordt die het is, wordt mede bepaald door hoe de bewoners hierin acteren. Het is afhankelijk van hoe je met elkaar omgaat, of je elkaar voldoende ziet en hoort. Het maakt dat je je ingebed kunt voelen in een gemeenschap. En of je nu graag veel mensen om je heen hebt of juist weinig, maakt hierin niet uit. Het gaat er om dat je weet en ervaart dat je onderdeel bent van een groter geheel.

‘‘Thuis is een plek die nooit helemaal van jou is, maar die je steeds opnieuw moet verove-ren,” zegt de barvrouw. Ik kijk haar aan. Ze is er nog. Waarom is zij niet ook verdwenen? “ Niet van mij hoor. Citaat van een Franse schrijver.” “Mooi,” zeg ik, “maar, waar ben ik nu?” “Waar je moet zijn: het heden. Kijk maar.” En ineens zie ik ze. De mensen met wie ik hier nu samen ben. Ze zitten recht voor me en kijken me uitnodigend aan. Ik besluit op ze af te lopen.


Stadstoneel
Ik liet de bedenktijd passeren en ging hier wonen. En ja, het kostte tijd om me hier thuis te gaan voelen. Maar in die eerste jaren lag dit ook aan mij: ik liet de plek links liggen en bleef me richten op een leven buiten deze woonplaats. Vanaf het moment dat ik hier initiatieven begon op te starten, ging communiceren met de mensen van hier en ook mijn werk naar hier verplaatste, nestelde ik me hier daadwerkelijk. Ik werd onderdeel van mijn omgeving.

De voorstelling die ik nu voor Hilversum schrijf en waarvoor we de geschiedenis induiken - die nu ook mijn geschiedenis is geworden - is een toepasselijk verlengstuk van deze inbedding. Als een soort droste-effect kan ik samen met de mensen die ik hier om me heen verzamelde, de geschiedenis van de stad naar het toneel brengen: een stadstoneel op een toneel in de stad. Aan het eind van ons verhaal zingt iedereen die dan aanwezig is, het lied van de muzikant samen met hem af.

U als bestuur van deze gemeente bepaalt op welke manier u wilt bijdragen aan de Hilversumse gemeenschap. Wij hopen dat u de meerwaarde van onze musical inziet en positief zult beschikken over de subsidiëring van dit project.